कस्ता व्यक्तिलाई हुन्छ मधुमेह ? यी कुरा अपनाउनु होस् कहिलै मधुमेह रोग लाग्दैन । आजै गर्नुहोस् ।

२७, पौष, २०७५, विराटनगर ।

बढदो शहरी जीवनशैली र प्रविधिको कारणले गर्दा मानिस अल्छी भएको छ । मानिसको अल्छीपना र निष्क्रिय जीवन शैलीले गर्दा विभिन्न रोग लाग्ने गर्दछ । त्यस मध्य एक रो हो डाइबिटिज । रगतमा चिनीको मात्रा आवश्यकता भन्दा बढी हुने अवस्थालाई मधुमेह अर्थात डाइविटिज भनिन्छ । शरीरमा इन्सुलिनको उत्पादन कम भयो भने या हर्मोनले राम्रोसंग काम गर्ने अवस्था भएन भने रगतमा चिनीको मात्रा बढ्छ । रगतमा चिनीको मात्रा बढनु नै मधुमेह हो । विश्वमा करीव ८.६ प्रतिशत मानिसलाई मधुमेह रोग लागेको अनुमान छ । नेपालमा पनि मधुमेहबाट प्रभावितहरुको प्रतिशत त्यहि हाराहारीमा रहेको अनुमान छ ।

मधुमेहबाट कसरी बच्ने ?
१    शारीरिक रुपमा सक्रिय रहने, हरेक दिन कम्तीमा ३० मिनेट कसरत गर्ने ।
२    उँचाइ अनुपातमा तौल कायम गर्ने ।
३    प्रशस्त मात्रामा सागसब्जी, फलफूल र रेशादार खानेकुरा खाने ।
४    चुरोट, बिडी, तमाखु, खैनी, जर्दा आदि सूर्तीजन्य पदार्थहरुको सेवन नगर्ने ।
५   ४० वर्ष नाघेका मानिसले नियमित स्वास्थ्य परीक्षण गर्ने ।
६    बच्चालाई दुई वर्षको उमेरसम्म आमाको स्तनपान गराउने ।
७.    खानपानमा विशेष ध्यान दिने । जस्तैः
    – कार्बोहाइड्रेटयुक्त खाना जस्तैः भात, आलु कम खाने ।
    –  चिल्लो वा बोसो युक्त र रातो मास मासु नखाने ।
    – अण्डा र ताजा माछा ठिक्क मात्रामा खाने ।
    –  अमिलो अचार नखाने ।
    –  झोल वा सुप खाने ।
    –  नुन कम खाने ।
    –  चिनी नभएकोे चिया वा कफी पिउने ।
    –  फाइबर पाइने गहुँ, मकै, कोदो, फापर आदिबाट बनेका खानेकुरा खाने ।
    –  चिनी र चिल्लो बोसोयुक्त प्रशोधित खानेकुरा चिनी, सख्खर, जुस, जाम, मह, चकलेट, मिठाई, गुलियो    पेय पदार्थ, हर्लिक्स, खुवा, चाकु, केक, आइसक्रिम,  बिस्कुट, घ्यु, तारेको वा भुटेको खाना नखाने ।
    –  बियर, रक्सी जस्ता अल्कोहलयुक्त पदार्थ सेवन नगर्ने ।
    –  चुरोट, बिँडी, सुर्ती, तमाखु, खैनी, जर्दा आदि सुर्तीजन्य पदार्थको सेवन नगर्ने ।
    –  लामो समयसम्म भोकै नबस्ने ।
    –   व्रत नबस्ने
मधुमेह रोग लाग्दा कस्ता लक्षण देखिन्छन ?

१.    मुख सुख्खा हुनु, बढी तिर्खा लाग्नु ।
२.    पिसाव सामान्य भन्दा धेरै पटक लाग्ने ।
३.    राम्ररी खाना खाए पनि दुब्लाउँदै जानु ।
४.    भोक बढी लाग्ने तर दुव्लाउदै जाने ।
५.    घाउ खटिरा आइरहनु र समयमा निको नहुनु ।
६.     यौन दुर्बलता ।
७.     शरीर र खासगरी गुप्ताङ्ग चिलाउनु ।
८.     दृष्टि धमिलो हुनु ।
९.     कमजोरी हुने र खुट्टाहरु झम्झमाउने  खुट्टाहरु पोल्ने  ।
१०    जिउ गलेको महसुस हुनु ।
११.    पिसावमा कमिलाहरु देखिने ।
१२.    घाउहरु छिटो निको नहुने ।    
नियमित स्वास्थ्य परीक्षण गर्ने
१.    तौल, रगतमा चिनीको मात्रा र रक्तचापको नियमित जाँच गर्ने ।
२.    कम्तीमा वर्षको एकपल्ट आँखाकोे जाँच गर्ने ।
३.    गोडाको नियमित जाँच (फुटेको, घाउ, चोटपटक लागेको) गर्ने ।
४.    वर्षको कम्तीमा एकपल्ट पिसाबमा एल्बुमिन तथा माइक्रो एल्बुमिनको जाँच गर्ने ।
५.    कम्तीमा वर्षको एक पटक रगतमा मृगौला सम्बन्धी युरिया र क्रिएटिनिनको परीक्षण गर्ने ।
६     कम्तीमा वर्षको एक पटक रगतमा भएको बोसोको मात्राको जाँच गर्ने ।
७.    चिकित्सकसँग आवश्यक सल्लाह लिने ।
कस्ता व्यक्तिलाई मुधुमेह हुने बढी सम्भावना हुन्छ ?
१.    तपाईंको परिवारका अग्रज सदस्यमा मधुमेह भएको अवस्थामा ।
२.    शरीरको तौल अत्याधिक भएमा ।
३.    कम्मरको गोलाई पुरुषको ९०. से.मि (३५.५) र महिलाको ८० से.मि (३१.५) भन्दा बढी भएमा ।
४.    निष्क्रिय जीवनशैली एवम् शारीरिक व्यायामको कमी भएमा ।
५.    गर्भवती अवस्थामा मधुमेह भएमा ।
६.    रगतमा चिल्लोको मात्रा बढी भएमा ।
७.    उच्च रक्तचाप भएमा ।
८.    मानसिक तनाव, पिर, चिन्ता आदी भएमा ।

मधुमेहले शरीरका कुन अङ्गलाई बढी क्षती पु–याउछ ?

आँखा, मिर्गौला, मुटु, खुट्टाको नसा, खुटाको चोट पटक लागे निको हुन गा–ह्रो हुने, पिसावमा इन्फेक्सन, पेटको समस्या,  डिप्रेसन, यौन इच्छामा कमी आउने या यौन दुर्बलता हुने गर्दछ ।