तपाँइलाई माइग्रेन भएको छ ? अव चिन्ता लिनु पर्देन । यो विधि अपनाउनुहोस ।

१२, चैत्र, २०७५ ।

यो एक प्रकारको नसासम्बन्धी (न्यूरो) रोग हो, जुन शरीरको माथिको भाग अर्थात् टाउकोमा हुन्छ र जसको असर अत्यन्त कष्टकर (असह्य) टाउको दुख्ने गर्दछ । आधुनिक चिकित्सा पद्धती (एल्लोपेथी)को मतअनुसार यो एक व्यक्तिमा पाँच पटकभन्दा बढी एकदेखि तीन महिनाभित्रमा असह्य (वेदनात्मक) टाउको दुखेमा त्यसलाई माइग्रेन मान्न सकिन्छ । यसरी टाउको दुख्दाको अवधि भने ४ घण्टादेखि ३ दिन वा सोभन्दा बढी पनि हुन सक्दछ ।

यसरी टाउको दुख्दा एक वा बढी ठाउँमा र कहिलेकाहीँ सरेर समेत दुख्ने हुन सक्छ । बिरामीले खान मन नपराउने, खाइहाले पनि बान्ता हुने, धेरैजसो वाकवाकी लाग्ने, बेचैन रहने, बान्ता गर्दा पानी मात्र हुने सो पानी ज्यादै तीतो, टर्रो वा अमिलो हुने र ज्यादै गन्हाउने हुन्छ । बिरामीमा माथि उल्लेखित कुराहरुको मेल खान गएमा त्यसलाई स्वतः माइग्रेन मान्न सकिन्छ ।
माइग्रेन एक प्रकारको टाउको दुख्ने रोग हो, जुन समय–समयमा दोहोरिरहन्छ । यस्तो पीडा प्राय टाउकाको एक भागमा हुन्छ । टाउकोमा च्वास्स–च्वास्स घोचेजस्तो गरेर दुख्छ । माइग्रेन जसलाई पनि हुन सक्छ तर माइग्रेन पुरुषको तुलनामा महिलामा बढी देखा पर्छ ।

कारण
– रुख्खा सुख्खा प्रकृतिको खाना एवम् फास्ट फुडको लत लागेमा ।
– पहिला खाएको खाना नपचिकन फेरि अर्का खाना खाएमा ।
– शरीरको पानीको मात्रा कम भएमा, पानी नपिउने व्यक्तिमा ।
– वास्तविक भोकको जानकारी हुन नसकेमा ।
– दैनिक आइसक्रिमजन्य दुध, पनीर, बिज वा अन्य सफ्ट ड्रिङ्क्सहरु धेरै पिउने गरेमा ।
– मलमूत्र, हाछ्यूँ, हाई, डकार एवम् अपान वायु रोक्ने गरेमा र लामो समयको कब्जियत भइरहेमा ।
– शरीरलाई आवश्यकताभन्दा बढी व्यायाम, कसरत वा योगासनहरु गर्ने गरेमा ।
– अति मैथुन क्रियामा संलग्न रहेमा वा शारीरिक एवम् मानसिक थकान लामो समयसम्म रहिरहने भएमा ।
– अति विश्राम वा अति श्रम दुवै अवस्थामा ।
– कम्प्युटर, ल्यापटप, मोबाइल फोन वा अन्य प्रकारका मेशिनरी इलेक्ट्रोनिक सामानहरु धेरै समयसम्म बिना विश्राम चलाउने गरेमा ।
– धेरै लामो समयसम्म रुघा नलागेमा वा धेरै लामो समयसम्म एक नाकको प्वाल बन्द भइरहेको महसुस भएमा ।
– धेरै लामो समयको तर दैनिक प्रकृतिको अवस्थामा बसको यात्रा गरिराख्नुपर्ने भएमा ।
– महिलाहरुमा विशेष गरेर लिकोरिया भएमा यो रोगको चाप बढ्ने धेरै नै सम्भावना रहन्छ ।
– मासिक चक्रको धेरै नै गडबढी भैरहेमा, लामो समयसम्म रक्तश्राव भैराख्ने भएमा ।
– ज्यादै चिन्ता लिने, शारीरिक ब्यायाम, योगासन इत्यादि केही नगर्ने व्यक्तिमा ।
– समय—समयमा काँध दुख्ने, गलेको महसुस हुने र कुनै पनि काममा आफूलाई सन्तुष्ट राख्न नसक्ने व्यक्तिहरुमा यो रोगको चाप अत्यधिक हुने गरेको पाइएको छ ।

माइग्रेनका लक्षण

    माइग्रेन लामो समयसम्म रहने रोग हो । यसको लक्षण बिरामीपिच्छे फरक–फरक हुन सक्छ ।
    टाउकाको एक भागमा मात्र दुख्छ । करिब एकतिहाइ बिरामीमा पीडा टाउकाको दुवै भागमा     समेत हुन्छ ।
    टाउकाको कहिले एकतिर त कहिले अर्का्तिर दुख्छ ।
    कहिलेकाहीं निधार र घाँटीतिर पनि दुख्ने समस्या हुन सक्छ ।
    वाकवाकी लाग्ने, बान्ता हुने, उज्यालो प्रकाश आदि सहन नसक्ने, हातखुट्टा दुख्ने आदि समस्या     देखा पर्न सक्छ ।
    टाउको दुखाई बल्झिनुभन्दा अघि कसैकसैमा चिड्चिडाहट्पन देखा पर्ने, निद्रा लागेजस्तो हुने,     लगातार हाई–हाई आउने, थकाइ लागेजस्तो हुन्छ ।
    टाउको दुखाइ सकिएको करिब २४ घण्टासम्म बिरामीले थकान महसुस गर्छ भने मन्द टाउको     दुखाइ कायमै रहन्छ ।


रोकथामको तरिका

– घरपरिवार एवम् सम्पूर्ण सदस्यहरुमा पूर्णरुपमा सहयोग र प्रेमपूर्ण व्यवहार ।
– बिरामीको दैनिकी र खानपान अत्यन्त साधारण र सामान्य प्रकारको हुनुपर्दछ ।
– राति समयमा सुत्ने, बिहान सकेसम्म चाँडै उठ्ने (सुर्योदयभन्दा अगाडि) उठ्नासाथ नै पानी पिउने बानी गर्ने (जाडो याममा मन तातो, गर्मीमा चिसो) ।
– हलुका व्यायाम गर्ने बानी बसाल्ने (योगासन, प्राणायाम वा अन्य विशेषतः श्वासप्रश्वासको व्यायामलाई जोड दिने) ।
– कौसी, चौर आदि स्थानमा बिहानको स्वच्छ हावामा टहल्ने ।
– ध्यानको अभ्यास गर्ने कोसिस गर्ने, समय बढाउँदै लग्ने ।
– बासी, सडेगलेको, तारेको, भुटेको, रुख्खासुख्खा प्रकृतिको एवम् मसला धेरै भएको खाना कम गर्ने, तारेको तरकारी, मासु, माछा, तामा नखाने ।
– आफ्नो सोंचलाई सकारात्मक दिशातिर लिएर जाने, नकारात्मक नसोच्ने ।
– टाउको दुख्दा (वेदना हुँदा) शान्त बस्ने कोसिस गर्ने धेरै डाह, छट्पटी नगर्ने भित्तामा पलङ्गमा टाउको नठोक्ने वा परिवारका अन्य सदस्यहरुलाई टाउको थिच्न नलगाउने ।
– दरिलो कपडाको पट्टी जस्तो बनाएर राम्रोसँग निधार वरिपरिबाट बाँधेर राख्ने ।
– व्यस्त जीवनलाई बिस्तारै सामान्य बनाउँदै जाने ।
– दिउँसो, मध्याह्नमा नसुत्ने ।
– प्रशस्त मात्रामा पानी पिउने ।
– राम्रा, रमाइला, र रोचक पत्रपत्रिका पढ्ने बानी गर्ने ।
    माइग्रेनको कुनै निश्चित उपचार नभए पनि हामी स्वयंले केही उपाय अपनायौं भने पीडाबाट धेरै हदसम्म मुक्त रहन सक्छौं ।
    माइग्रेन क्याफिनले गर्दा बढ्ने भएकाले क्याफिन पाइने कुराहरू जस्तै चिया, कफी, ब्राउन चकलेट आदि कम मात्रामा खानुपर्छ ।
    एउटै समयमा सुत्ने बानी बसाउने ।

    पुुरानो अचार, गुन्द्रुक, तामाजस्ता खानेकुरा नखाने, साथै पिरो कम खाने ।
    चिन्तालाई मनबाट हटाउने ।
    घाममा धेरै बेर नबस्ने, यदि घाममा हिंड्नुपरे छाता प्रयोग गर्ने ।
    पीडा कम गर्ने औषधी कम प्रयोग गर्ने । यस्ता औषधी बढी सेवन गर्दा टाउको दुखाइ केही कम     हुन्छ तर फेरि बल्झिन्छ ।
    पीडा बढ्ने कारण
    केश रंगाउँदा ।
    केशमा पुरानो मेथी र तेल लगाउँदा ।
    राति समयमा नसुत्दा ।
    कसै–कसैलाई च्याउ खाँदा पनि माइग्रेन बल्झिएको पाइन्छ ।
    मनमा धेरै कुरा खेलाउँदा ।

यसरी माथि उल्लिखित कुराहरुलाई मात्र हामीले लागू गर्न सक्यौं भने रोगले घना आक्रमण गर्न पाउँदैन र सामान्य बनाउँदै जान सकिन्छ ।